Xe tôi bon bon trên đại lộ cửa ngõ phía Đông thành phố Hồ Chí Minh.Xa lộ Hà Nội nhỏ bé chật chội ngày nào giờ đã rộng gấp đôi, gấp ba. Những chiếc cầu vượt nối nhau chạy ngang dọc tạo nên một cảnh tượng thật hoành tráng. Cậu lái xe chỉ tay nói với tôi:
- Cầu vượt này chạy về cầu Thủ Thiêm,còn kia…
Tôi nhìn theo tay chỉ của cậu lái xe. Cửa ngõ đông thành phố, quả thật đang mở ra trước mắt tôi với những công trình hạ tầng tầm cỡ, và trong tương lai, không kém những cửa ngõ của một thành phố nước ngoài. Đường cao tốc Thành phố Hồ Chí Minh- Long Thành. Đường cao tốc Long Thành Dầu Giây. Đường vành đai 2 nối với khu công nghệ cao. Đại lộ Đông Tây, nay là đường Võ Văn Kiệt. Đại lộ Phạm Văn Đồng nối thủ Đức với sân bay Tân Sơn Nhất. Và, từ con đường, phóng tầm mắt về phía chân cầu Sài gòn, bóng dáng của một thành phố hiện đại đã hiện ra với những cao ốc chọc trời, những khu chung cư cao cấp vươn lên kiêu hãnh như biểu tượng của một tiến trình đổi mới và hội nhập
Nhưng con đường hội nhập vào biển lớn không đơn giản là cái vươn vai của cậu bé làng Gióng như trong huyền thoại. Đổi mới là một cuộc cách mạng với những cơn đau đẻ kéo dài trước khi sinh hạ cuộc sống mới. Đó là cuộc vật vã đau đớn để lột xác những năm đầu giải phóng trên con đường tìm kiếm đi lên đầy chông gai chưa từng được vạch ra trong lộ trình. Thoát khỏi cuộc chiến tranh xâm lược của một đế quốc khổng lồ, nhưng chúng ta cũng mất hẳn bầu sữa của nền kinh tế thực dân mới từ bên kia đại dương. Hai lần cải tạo tư sản sai lầm bóp chết nốt những nhân tố nội địa khiến nền kinh tế quen thở bằng bầu dưỡng khí nước ngoài thêm kiệt quệ. Cơ chế quan liêu bao cấp với cung cách quản lý thị trường kiều ngăn sông cấm chợ, khiến thành phố bị bao vây cô lập và cận kề nguy cơ nạn đói. Lãnh đạo thành phố với tinh thần trách nhiệm cao độ không để bất kỳ người dân nào bị đói, trong cơn bĩ cực đã buộc phải “ xé rào”, phá vỡ quy tắc quản lý đắp đập be bờ, cử trực tiếp cán bộ về đồng bằng sông Cửu Long mua gạo về phân phối cho dân. Cách làm đó không chỉ cứu được hàng triệu người khỏi nạn đói hiện hữu mà còn mở ra một con đường sống của nền kinh tế – cơ chế quản lý mới: cơ chế để thị trường tự điều tiết.
Rồi một hợp tác xã mạnh dạn khoán nông nghiệp. Một công ty âm thầm phá bỏ kế hoạch hóa chỉ tiêu, một địa phương gạt bỏ chế độ tem phiếu, bù giá vào lương, một tổ hợp làm ăn tư nhân phi quốc doanh…tất cả những đột phá ấy của thành phố,như những con sóng ngầm xô ngã thành trì kinh tế quan liêu bao cấp, mở ra con đường chưa có tiền lệ và tư duy làm ăn khác không có trong giáo điều của chủ nghĩa xã hội. Những đột phá của đời sống, lách qua vòng kim cô của cơ chế cũ, vô hiệu hóa dần những biển cấm và biển báo trái với thực tiễn đời sống, đưa chúng ta quay dần về xa lộ của quy luật. Nền kinh tế quốc doanh thiếu nguyên liệu,đói hàng hóa,mua bán không được suốt những năm dài bao cấp đang ngắc ngoải đã được cứu bằng nền kinh tế thị trường. Những nỗ lực cấm đoán,những đắp đập ngăn dòng cuối cùng cũng đã được khai thông.Nó chúng minh một chân lý không thể chối cãi: đổi mới là sự đòi hỏi tất yếu, là mệnh lệnh của cuộc sống, là loại đường cứ đi rồi mới thành đường, nó chính là điều mà một nhà khoa học gọi là “quyền uy của lòng dân”. Nhiều mô hình kinh tế từ nhân dân đã làm phong phú,sinh động thêm đời sống kinh tế những năm đất nước trì trệ,bị bao vây cấm vận cả trong kinh tế và trong tư duy, góp phần vào việc giải phóng tiềm năng to lớn của toàn xã hội.
Kiên định mục tiêu hội nhập và phát triển, con đường đổi mới là con đường đầy cam go, không phải con đường độc đạo, một chiều, con đường của tư duy duy ý chí. Đó là con đường đòi hỏi người lãnh đạo phải luôn tắm mình trong cuộc sống thực tiễn, nghe và nói tiếng nói của đời sống, của nhân dân. Tôi nhớ đến câu nói của Bí tư tỉnh ủy Long An Nguyễn Văn Chính, tức chín Cần lúc bấy giờ, một trong những người khởi xướng đổi mới, với cách nói rất anh hai Nam Bộ“ Đừng nghĩ mình là ông trời. Thật ra, xã hội đã tự thân vận động. Công việc của người hoạch định chính sách rất đơn giản,thấy chỗ nào bị tắc thì khơi thông dòng chảy”. Câu nói nôm na nhưng ẩn chứa một ý nghĩa triết học rất sâu sắc: cuộc sống vốn dung chứa những chân lý vĩ đại nhưng rất đơn giản và người lãnh đạo phải là người nắm chắc những chân lý ấy, tôn trọng quy luật phát triển của nó. Những người đứng đầu thành phố trong những tháng năm đầy cam go của đất nước lúc ấy- những bộ óc kiệt xuất Nguyễn Văn Linh, Võ Văn Kiệt, sau này là Tổng bí thư và Thủ tướng chính phủ hiểu rất rõ điều đó. Các ông hiểu rõ mảnh đất mà mình đã cùng nhân dân đổ máu đấu tranh giành độc lập dân tộc,đập cùng nhịp đập với trái tim nhân dân. Đó là lý do khiến các ông tiếp tục sẵn sàng đứng đầu sóng ngọn gió, là những người lính tiên phong trong cái việc cởi trói rất cụ thể, vượt qua rào cản đầy uy lực của những tư duy giáo điều, tấn công vào cái cơ chế cũ kỷ và lạc hậu. Bởi các ông quan niệm rằng:không thể có chủ nghĩa xã hội nếu không có no ấm cho mọi người, không có hạnh phúc cho nhân dân.
Quá trình khơi thông dòng chảy là quá trình tiếp cận của tư duy với chân lý đời sống, nhận thức đúng quy luật. Đó là quá trình chắt lọc từ thực tiễn để tìm ra những mô hình phát triển- tìm ra cái nụ cái chồi,cái bông hoa mới của cuộc sống theo cách nói của cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng. Bắt đầu từ hoạt động phong phú,sôi động của những doanh nghiệp tư nhân sau cởi trói, xé rào, kinh tế đã thu hoạch những vụ mùa hoa trái đầu tiên. Lý thuyết phát triển suy cho cùng chính là cái tinh túy đời sống được đúc kết lại thành quy luật.Và, quy luật khi được hiện hóa thành chính sách sẽ quay trở lại thúc đẩy cuộc sống. Từ thực tiễn được kiểm nghiệm, vào năm 1989, thành phố đã cho ra đời các quy định tạo điều kiện phát triển cho kinh tế tư nhân, sau này là cơ sở cho việc hình thành luận điểm nền kinh tế nhiều thành phần của đường lối đổi mới. Khu chế xuất Tân Thuận là một hướng đột phá khác của kinh tế thành phố Hồ Chí Minh. Hoạt động có hiệu quả cao của khu chế xuất mở ra một mô hình về khu công nghiệp tập trung trên địa bàn, trở thành trào lưu xây dựng khu chế xuất, khu công nghiệp trong hàng loạt địa phương trong cả nước. Chương trình cổ phần hóa doanh nghiệp được thành phố thí điểm cũngnhanh chóng được khảng định là một hướng đi đúng mở ra lối thoát cho con đường tái cơ cấu doanh nghiệp quốc doanh. Rồi việc thực hiện cơ chế thị trường trong phát triển thị trường lao động với các sàn giao dịch việc làm. Đảm bảo an sinh xã hội bằng chương trình xóa đói giảm nghèo. Khởi xướng và thực hiện có hiệu quả các phong trào “ đền ơn đáp nghĩa’ “ xây dựng nhà tình nghĩa,nhà tình thương” “bảo trợ bệnh nhân nghèo” “ nụ cười cho trẻ thơ” “ phụng dưỡng mẹ Việt Nam anh hùng”… Thành phố là nơi khai sơn phá thạch, đi đầu trong việc kiểm nghiệm thực tiễn để các nhà hoạch định chính sách chiến lược cho ra đời đường lối đổi mới toàn diện đất nước.
Kết quả đã cân đong đo đếm được. Câu nói “ cùng cả nước,vì cả nước” của cố Tổng bí thư Lê Duẩn đã được thành phố Hồ Chí Minh thể hiện xuất sắc. Thành phố Hồ Chí Minh thực sự trở thành đầu tàu cho kinh tế cả nước.Từ năm 2001 đến 2010 GDP thành phố tăng trung bình hơn 11% /năm, bằng 1,2 lần vùng kinh tế trọng điểm phía Nam và 1,5 lần tốc độ tăng trưởng chung của quốc gia. Từ năm 2011 d9en61 nay, thấp hơn nhưng GDP vẫn tăng bình quân 9,6%/năm, gấp 1,7 lần mức tăng bình quân của cả nước. Vừa đóng vai trò hạt nhân, vừa đi đầu trong phát triển, thành phố Hồ Chí Minh đóng góp vào tốc độ tăng trưởng vùng kinh tế trọng điểm phía Nam từ 47 đến 61% và với cả nước là 21,3%. Tổng thu ngân sách nhà nước của thành phố chiếm 26,5% tổng thu ngân sách quốc gia năm 2005 và nay đã tăng lên 27,81% hiện nay. GDP đầu người liên tục tăng một cách khá ngọn mục. Năm 1985 là 586 USD. Năm 2000 tăng lên 2000USD. Năm 2011 lên 3.286 USD. Cuối năm 2013 vươn lên mức 4.513 USD. Những con số thật sự ấn tượng
Tôi rẽ vào Tân cảng lúc 11 giờ trưa. Trời Sài Gòn sau cơn mưa xanh như không tưởng. Cậu lái xe, có vẻ ngơ ngác quay sang tôi
- Hình nhưTân cảng đâu còn ở đây anh. Em nghe nói nó sắp thành một khu đô thị
Tôi gật đầu. Vâng! Tôi không đến đây để thăm Tân Cảng. Tôi đến đây để chứng kiến một khu đô thị đang thành hình. Một khu đô thị, trong tương lai sẽ là khu đô thị cao cấp và hiện đại bậc nhất nước. Biến một bến cảng trong lòng thành phố thành một khu dân cư, quyết định ấy chứng tỏ con đường phát triển của thành phố ở thập niên giải phóng thứ 40 không chỉ mở ra ở chiều rộng mà đang đi vào chiều sâu. Đó là lý do tôi muốn kết thúc bài tùy bút đặc biệt khi thông tin về dự án này. Không phải vì số vốn khổng lồ 30.000 tỷ đồng của khu đô thị do tập đoàn Vingrup đầu tư. Không phải vì quy mô Vinhomes Tân Cảng hoàng tráng với các khu căn hộ và biệt thự cao cấp; khu văn phòng cho thuê và căn hộ dịch vụ; khu trung tâm thương mại và các khu tiện ích khác. Trong đó, quần thể biệt thự và căn hộ được xây dựng lớn nhất và đẳng cấp với các quần thể biệt thự và nhà vườn cao cấp, khu văn phòng cho thuê và căn hộ dịch vụ với tòa nhà cao nhất Việt Nam Landmark với 81 tầng. Đơn giản vì khu đất có diện tích 43 ha này có mặt tiền trải dài ven sông Sài Gòn, một vị trì vô cùng đắc địa giữa trung tâm thành phố Hồ Chí Minh, thuận lợi cả đường bộ và đường thủy… sẽ được trao cho con người. Đó sẽ là một khu đô thị hiện đại đáp ứng tốt nhất các hoạt động kinh doanh chuyên nghiệp, thỏa mãn cao nhu cầu sống, giải trí của cư dân cư ngụ tại đây với trung tâm mua sắm Vincom Center 40.000 m2 gồm các khu mua sắm, khu vui chơi, sân băng, rạp chiếu phim, khu ẩm thực và siêu thị tiêu dùng. Hệ thống giáo dục liên cáp Vinschool , bệnh viên đa khoa quốc tế Vinmec sẽ cung cấp cho cư dân những dịch vụ giáo dục và y tế chất lượng. Hoạt động kinh doanh, giải trí sinh động và diện tích công viên 13,8 ha,một thành phố xanh thu nhỏ Vinhomes Tân Cảng sẽ là điểm đến hấp dẫn mới của cư dân thành phố Hồ Chí Minh
Tôi đứng lặng im nghe tiếng gầm của những chiếc cần cẩu, máy ủi và máy xúc chuyên dùng hối hả thi công. Theo kế hoạch , toàn khu đô thị sẽ hoàn thành vào năm 2017. Tôi nhìn sang bên kia sông Sài Gòn. Phía ấy là khu đô thị Thủ Thiêm- một phố Đông của Sài Gòn. Xa hơn nữa là Phú Mỹ Hưng, khu đô thị kiểu mẫu của thành phố Hồ Chí Minh. Tôi phóng tầm mắt ra hướng bờ sông . Nơi đây,chỉ 2, 3 năm nữa thôi sẽ là nơi trên bến dưới thuyền sầm uất của một khu đô thị, có thể coi là đẹp nhất nước về địa thế.Tự nhiên tôi nhớ đến câu nói của nguyên Tổng bí thư Lê Khả Phiêu: thành phố Hồ Chí Minh phải đi trước và về đích trước. Sài Gòn Gia Định, với những người con hào sảng luôn đổi mới của đất Bến Nghé Đồng Nai, đã hội tụ được chất xám từ mọi miền đất nước. Chưa biết hình hài cái đích phía trước thế nào, nhưng thành phố đang vươn mình lên, phấn đấu trở thành một thành phố hiện đại và nhân văn, một thành phố đáng sống- thành phố của con người, cho con người và vì con người.
